Μια ριζική αλλαγή πραγματοποιείται στον τρόπο με τον οποίο Αμερικανοί και Ευρωπαίοι επιστήμονες αντιμετωπίζουν μια από τις πιο συνήθεις παθήσεις της παιδικής ηλικίας, τις μολύνσεις των αυτιών.

Σήμερα οι γιατροί δεν βιάζονται να θεωρήσουν το ερεθισμένο κόκκινο τύμπανο του αυτιού σαν μόλυνση ή να βγάλουν αμέσως το συνταγολόγιο για να γράψουν αντιβιοτικά.

Στην κορυφή της νέας στρατηγικής υπάρχει μια νέα προσέγγιση γνωστή ως «προσεκτική αναμονή», σύμφωνα με την οποία καθυστερείται η έναρξη της λήψης αντιβιοτικών για να διαπιστωθεί μήπως η κατάσταση του παιδιού βελτιωθεί χωρίς αυτά. Σε ορισμένους γονείς γράφονται στο συνταγολόγιο αντιβιοτικά αλλά μόνο για ώρα ανάγκης, δηλαδή οι γιατροί τους συστήνουν να περιμένουν για λίγο διάστημα.

Η μεγάλη στροφή

Η αλλαγή που παρατηρήθηκε στη διάγνωση και τη θεραπεία οφείλεται στην ανησυχία των ειδικών μετά τα κρούσματα κατάχρησης των αντιβιοτικών, αλλά και την ανάπτυξη μικροβίων ανθεκτικών στη φαρμακευτική αγωγή. Ετσι, οι γιατροί άρχισαν να ανησυχούν λιγότερο για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της μόλυνσης των αυτιών, οι οποίες παρεμπιπτόντως αποτελούν και την κύρια αιτία επίσκεψης στον γιατρό. Στις ΗΠΑ, μόνο, ο αριθμός των ασθενών που προστρέχουν στον ιατρείο γι’ αυτόν τον λόγο αγγίζει τα 30 εκατομμύρια κάθε χρόνο.

«Είναι σαφές ότι ο αριθμός των περιπτώσεων διάγνωσης μολύνσεων των αυτιών είναι υπερβολικός και θα λέγαμε ότι υπάρχει ένα είδος φοβίας για τις ωτίτιδες, σε σημείο που οι οικογένειες αλλά και οι ίδιοι οι παθολόγοι να φοβούνται τόσο μήπως και υπάρχει μόλυνση των αυτιών ώστε να μη χάνουν χρόνο και να προχωρούν αμέσως σε θεραπεία», λέει ο AllaLieberthal, παιδίατρος από την Καλιφόρνια, ο οποίος και συμμετέχει στην κατάρτιση των νέων οδηγιών που απευθύνονται στους ειδικούς και αφορούν τη διάγνωση και θεραπεία των μολύνσεων του μεσαίου τμήματος του αυτιού, γνωστή ως μέση ωτίτιδα.

Μη φοβάστε την ωτίτιδα

«Ενα από τα σημεία-κλειδιά των νέων οδηγιών, λέει ο επιστήμονας, είναι ότι δεν πρέπει να φοβόμαστε τις περισσότερες μολύνσεις των αυτιών».

Ο μηδενισμός αυτού του γνωστού παράγοντα φόβου σίγουρα θα κάνει πολλούς γονείς να εκπλαγούν και ιδιαίτερα εκείνους οι οποίοι μεγάλωσαν τα παιδιά τους στις δεκαετίες του ’80 και του ’90, οπότε οι μολύνσεις των αυτιών έκαναν θραύση σε σημείο να θεωρούνται τόσο συνήθεις όσο τα κρυολογήματα και όταν τα αντιβιοτικά με διάφορες γεύσεις και αποχρώσεις άρχισαν τότε να κάνουν επίσης θραύση.

Αυτό δεν σημαίνει ότι οι γιατροί σήμερα περιφρονούν τη θεραπεία των μολύνσεων των αυτιών ή ότι οι γονείς θα πρέπει να παραβλέπουν τα παράπονα των παιδιών τους για πόνο στην περιοχή (οι μολύνσεις των αυτιών μπορούν σε σπάνιες περιπτώσεις να οδηγήσουν σε σοβαρές επιπλοκές). Απλώς υιοθετείται μια πιο μετρημένη προσέγγιση.

«Πιθανότατα βάζουμε ψηλότερα τον πήχυ διερευνώντας προηγουμένως εάν ένα παιδί έχει πράγματι βακτηριδιακή μόλυνση στο αυτί», λέει ο JohMagee, παιδίατρος, μέλος επιστημονικής ομάδας. «Το κόκκινο, ερεθισμένο τύμπανο δεν υποδηλώνει απαραίτητα κάτι τέτοιο» λέει.

Τι λένε οι νέες οδηγίες

Οι νέες οδηγίες που αναμένεται να δημοσιευθούν από την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής και την Αμερικανική Ακαδημία Οικογενειακών Ιατρών θα περιλαμβάνουν ειδικό ορισμό του τι ορίζεται μόλυνση των αυτιών και πώς μπορεί καλύτερα να αντιμετωπιστεί.

«Για ορισμένα παιδιά, μια σύσταση είναι να παρατηρείται η κατάστασή τους χωρίς να χορηγείται αντιβιοτική θεραπεία», λέει ο Lieberthal, o οποίος και συμμετέχει στην επιτροπή σύνταξης των οδηγιών. «Τα συγγράμματα υποδεικνύουν ότι τα περισσότερα παιδιά που έχουν οξεία μόλυνση του αυτιού θα πάνε καλύτερα χωρίς αντιβιοτική θεραπεία. Ακόμη η αναμονή δυο ημερών και η θεραπεία με αντιβιοτικά μόνο εκείνων των παιδιών που δεν έχουν παρουσιάσει καμία βελτίωση ενέχει πολύ μικρό κίνδυνο».

Οι οδηγίες αντανακλούν αλλαγές, οι οποίες ήδη έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται. Σε ανάλυση στοιχείων ασφάλειας υγείας για 25.000 παιδιά σε εννέα προγράμματα δημόσιας υγείας στις ΗΠΑ διαπιστώθηκε σημαντική μείωση στη χρήση αντιβιοτικών μεταξύ 1996 και 2000 και οι ερευνητές είπαν ότι η πτώση αυτή αντανακλά και τον περιορισμό των διαγνώσεων που αφορούν μολύνσεις των αυτιών.

«Οι γιατροί έχουν αλλάξει την αρχή τους όσον αφορά τον ορισμό της μόλυνσης των αυτιών», λέει ο JonathaFinkelstein, επίκουρος καθηγητής παιδιατρικής και προληπτικής ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, ο οποίος και ανακοίνωσε τη μελέτη στην Επιθεώρηση Παιδιατρικής τον περασμένο Σεπτέμβριο.

Οι γιατροί μπορούν να διακρίνουν καλύτερα πλέον μεταξύ μόλυνσης του αυτιού και παρουσίας υγρού στο μέσο ους, η οποία δημιουργείται εξαιτίας ενός κρυολογήματος χωρίς την παρουσία βακτηριδιακής μόλυνσης. «Οταν πρόκειται για τα αυτιά θα πρέπει να πούμε ότι υπάρχει μια αλυσίδα διαπιστώσεων», λέει ο Frankelstein. «Υπάρχει η διαβόητη, δραματική μόλυνση με την οποία οποιοσδήποτε μπορεί να συμφωνήσει για την ύπαρξή της. Το τύμπανο του αυτιού είναι επιβαρυμένο, υπάρχει πύον πίσω του και το παιδί ουρλιάζει από τον πόνο. Δέκα στους δέκα γιατρούς θα πούμε: «Υπάρχει μόλυνση στο αυτί». Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που χρειάζονται μεγαλύτερη ικανότητα και εκεί η διάγνωση είναι λιγότερο σαφής. Το τύμπανο παρουσιάζει ελαφρά φλεγμονή, υπάρχει λίγο υγρό και το παιδί δυσανασχετεί, αλλά δεν ουρλιάζει από τον πόνο. Αν αποκαλέσεις την κατάσταση μόλυνση του αυτιού ή ύπαρξη λίγου υγρού με κρυολόγημα, εκεί είναι που αρχίζει η δυσκολία διαμόρφωσης ορθής κρίσης», συμπληρώνει ο επιστήμονας.

Η τακτική του «βλέποντας και κάνοντας»

Η ιδέα της προσεκτικής αναμονής τυγχάνει ήδη αναγνώρισης στην Ευρώπη. Οι γιατροί δεν αρνούνται να δώσουν αντιβιοτικά σε περιπτώσεις όπου υπάρχει σαφής μόλυνση και το παιδί πονάει και έχει πυρετό ή σε περιπτώσεις όπου ο ασθενής είναι μωρό ή έχει ιστορικό συχνών μολύνσεων των αυτιών. Οι περιπτώσεις που βρίσκονται στο μεταίχμιο, αυτές είναι που τίθενται υπό κρίση. Τότε ο γιατρός συνταγογραφεί τα φάρμακα, αλλά ενημερώνει τον ασθενή ή τους γονείς να περιμένουν δύο ημέρες και αν η κατάσταση δεν βελτιωθεί ή επιδεινωθεί τότε να ξεκινήσουν τη λήψη τους.

Ο δρ Mark Warner ισχυρίζεται ότι μερικές φορές έχει τύχει να πει σε ασθενή του: «Δώσε ένα περιθώριο στον εαυτό σου δύο ημερών. Αν δεν βελτιωθεί η κατάσταση και επιδεινωθεί, αυτά είναι τα φάρμακα που πρέπει να πάρεις». Η Barbara Rolnick, επίσης παιδίατρος, συμφωνεί ότι η προμήθεια συνταγογραφούμενων φαρμάκων δίνει στους γονείς αίσθημα ασφάλειας, γιατί αν είναι 3 το πρωί και το παιδί τους ουρλιάζει από τους πόνους έχουν το φάρμακο στο σπίτι και μπορούν να το χορηγήσουν χωρίς να τρέχουν μέσα στη νύχτα στο φαρμακείο».

Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, οι περισσότεροι γονείς προτιμούν την τακτική του «βλέποντας και κάνοντας». Οι ερευνητές συνεργαζόμενοι με το Παιδιατρικό Νοσοκομείο του Cincinnati εξέτασαν τι συνέβη όταν 175 γονείς παιδιών με μόλυνση στα αυτιά (τα πολύ άρρωστα παιδιά αποκλείσθηκαν από τη μελέτη) έλαβαν τη συνταγή των αντιβιοτικών, αλλά τους τονίσθηκε να μην την εκτελέσουν εκτός και αν η κατάσταση του παιδιού δεν παρουσίαζε βελτίωση σε 48 ώρες. Οι γονείς έλαβαν επίσης παυσίπονα φάρμακα και σταγόνες για τα αυτιά. Μόλις το ένα τρίτο των γονιών εκτέλεσαν τη συνταγή. «Θέλαμε να βρούμε μια αποδεκτή στρατηγική, ώστε οι γονείς να προχωρήσουν χωρίς τη λήψη αντιβιοτικών», λέει ο Robert Siegel, παιδίατρος από το Κεντάκι, ο οποίος και ήταν επικεφαλής της μελέτης. Λαμβάνοντας την ιατρική συνταγή οι γονείς ένιωθαν «ότι είχαν την κατάσταση υπό έλεγχο», πρόσθεσε.

Προσφάτως, η κυρία Patty Szipszki πήγε το μόλις 19 μηνών αγοράκι της στο νοσοκομείο πρώτων βοηθειών, φοβούμενη πως βρισκόταν σε εξέλιξη κάποια μόλυνση στα αυτιά του. Η παιδίατρος Bonnie Fass-Offit της έδωσε τη συνταγή του αντιβιοτικού, αλλά με την επισήμανση να περιμένει. «Ενιωσα πολύ καλύτερα έχοντας το όνομα του φαρμάκου στα χέρια μου», είπε η Szipszki, «ο γιος μου βέβαια πήγε καλύτερα και δεν χρειάστηκε να το πάρει».

Οδηγίες από τους παιδιάτρους

Η παιδίατρος Barbara Rolnick επισημαίνει ότι ορισμένοι γονείς απογοητεύονται όταν δεν λαμβάνουν συνταγή για το παιδί τους, αλλά οι περισσότεροι καταλαβαίνουν τη σκοτεινή πλευρά της υπερβολικής λήψης αντιβιοτικών, τα οποία μπορούν να προκαλέσουν στομαχικές διαταραχές, διάρροια, καταστάσεις όχι και τόσο ευχάριστες ούτε για τους γονείς αλλά ούτε και για τα παιδιά. Η ανησυχία σχετικά με την υπερκατανάλωση αντιβιοτικών ήταν αυτή που οδήγησε και σε άλλες αλλαγές που αφορούν τον τρόπο με τον οποίο οι γιατροί αντιμετωπίζουν τις μολύνσεις των αυτιών. Ορισμένες φορές συνταγογραφούν αντιβιοτικά μικρής χρήσεως, όπως amoxicillin, παρά αντιβιοτικά ευρέος φάσματος και απομακρύνονται από τη θεωρία της προληπτικής καθημερινής μικρής δόσης αντιβίωσης για τα παιδιά που είναι επιρρεπή σε μολύνσεις. Αρκετοί γιατροί δεν προχωρούν πλέον στον επανέλεγχο κάθε παιδιού με μόλυνση στα αυτιά, υπολογίζοντας ότι τα περισσότερα παιδιά πάνε καλύτερα. Στα παιδιά με συχνές μολύνσεις των αυτιών, οι γιατροί μερικές φορές θα συστήσουν σωληνίσκους αυτιών ή τυμπανοστομίας – μικροσκοπικές συσκευές που εισάγονται στο τύμπανο και βοηθούν το μέσο ους να παραμείνει καθαρό από υγρό και ελεύθερο από μολύνσεις. Συνήθως τα παιδιά συχνά ξεπερνούν τις μολύνσεις στα αυτιά από την ηλικία των τριών ετών. Το θέμα για τους γονείς είναι να εκτιμήσουν την κατάσταση, εξάλλου μια τέτοιου είδους μόλυνση δεν είναι και τόσο τραγικό πρόβλημα για τα περισσότερα παιδιά.