Σύνθεση μητρικού γάλακτος

Αλλαγές σύνθεσης κατά τη διάρκεια της γαλουχίας

• Το ανθρώπινο γάλα αλλάζει συνεχώς εντός και μεταξύ των γευμάτων, καθώς και με την πάροδο του χρόνου, ανάλογα με τις ανάγκες του βρέφους.
• Στη διαδικασία της γαλουχίας (γαλακτογένεση) εντοπίζονται δύο κύρια στάδια. Η γαλακτογένεση Ι είναι το πρώτο στάδιο της γαλουχίας που περιγράφει την έκκριση του πρωτογάλακτος ενώ η γαλακτογένεση II περιλαμβάνει τη μετάβαση από το πρωτόγαλα (μεταβατικό γάλα) στην έκκριση ώριμου γάλακτος.

Γαλακτογένεση Ι – Έναρξη γαλουχίας

• Η έκκριση γάλακτος κατά τις πρώτες τρεις ημέρες μετά τον τοκετό αποτελείται από ένα παχύρρευστο υγρό που ονομάζεται πρωτόγαλα. Το πρωτόγαλα έχει υψηλότερα επίπεδα πρωτεΐνης από το μεταβατικό και το ώριμο γάλα και χαμηλότερα επίπεδα λίπους και λακτόζης.
• Είναι επίσης πλούσιο σε ανοσοσφαιρίνες και αντισώματα που μπορεί να προστατεύουν το βρέφος από βακτήρια και ιούς που υπάρχουν στο κανάλι γέννησης και στο αρχικό περιβάλλον του βρέφους.
• Επιπλέον, το πρωτόγαλα είναι εύκολο στην πέψη, διευκολύνει την εγκατάσταση της χλωρίδας του γαλακτοβάκιλλου bifidus στην πεπτική οδό του βρέφους και είναι σημαντικό για την παθητική ανοσοποίηση του νεογέννητου βρέφους. Τα σύνθετα σάκχαρα ή ολιγοσακχαρίτες υπάρχουν επίσης σε μεγαλύτερες ποσότητες στο πρωτόγαλα και προστατεύουν περαιτέρω από τις λοιμώξεις

Γαλακτογένεση II

• Μετά από τρεις ημέρες μετά τον τοκετό η σύνθεση του γάλακτος αρχίζει να αλλάζει και είναι γνωστό ως μεταβατικό γάλα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου η σύνθεση του εκκρινόμενου γάλακτος μεταβάλλεται σταδιακά από πρωτόγαλα σε ώριμο γάλα.
• Σε αυτό το σημείο, η παραγωγή και έκκριση γάλακτος διεγείρεται τώρα μέσω της νευροενδοκρινικής οδού που περιλαμβάνει την απελευθέρωση προλακτίνης και ωκυτοκίνης με διέγερση των αισθητήριων νεύρων του μαστού από το βρέφος που θηλάζει. Επομένως, ο θηλασμός θα πρέπει να καθιερωθεί τις πρώτες τρεις ημέρες για να εξασφαλιστεί επαρκής παραγωγή γάλακτος

Ώριμο γάλα

• Περίπου 10-15 ημέρες μετά τον τοκετό, συντίθεται το ώριμο γάλα. Ο όγκος του παραγόμενου γάλακτος έχει αυξηθεί σημαντικά από περίπου 50 έως 1100 g την ημέρα.
• Το ώριμο μητρικό γάλα αποτελείται κυρίως από νερό που αποτελεί το 87% της σύνθεσης του γάλακτος.
• Οι γενικές αλλαγές στη σύνθεση του γάλακτος που οδηγούν σε ώριμο μητρικό γάλα περιλαμβάνουν «μείωση της συγκέντρωσης ανοσοσφαιρινών, ολικής πρωτεΐνης, λακτοφερρίνης, νατρίου, χλωρίου και καροτενοειδών και αύξηση της λακτόζης, του λίπους και των θερμίδων». Το θερμιδικό περιεχόμενο αυξάνεται σε περίπου 75 kcal/dL από 67 kcal/dL στο πρωτόγαλα.
• Εκτός από τις αλλαγές μεταξύ των σταδίων της γαλουχίας, οι αλλαγές στη σύνθεση του γάλακτος συμβαίνουν σε ένα μόνο γεύμα, όταν εδραιωθεί η παροχή ώριμου γάλακτος. Υπάρχουν δύο τύποι ώριμου γάλακτος: το μπροστινό και το πίσω γάλα.
• Το μπροστινό γάλα εκκρίνεται στην αρχή του θηλασμού και αποτελείται κυρίως από νερό, βιταμίνες και πρωτεΐνες.
• Το γάλα, που εκκρίνεται προς το τέλος του θηλασμού, περιέχει δύο έως τρεις φορές υψηλότερα επίπεδα λίπους, παρέχοντας κατά μέσο όρο 25 έως 35 kcal/100ml περισσότερη ενέργεια από το εμπρόσθιο γάλα. Το οπίσθιο γάλα προκαλεί αίσθημα κορεσμού και είναι απαραίτητο για την υγιή αύξηση βάρους.

Η Μητρική Διατροφή κατά τη Γαλουχία

• Μια καλά ισορροπημένη διατροφή μετά τον τοκετό θα πρέπει να περιλαμβάνει άφθονα φρούτα και λαχανικά, ψωμί και δημητριακά ολικής αλέσεως, γαλακτοκομικά προϊόντα πλούσια σε ασβέστιο και τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνες. Αυτό έχει μεγάλη σημασία για την υποστήριξη της απόδοσης του θηλασμού, της ευημερίας του βρέφους και της ανάρρωσης και ευημερίας της μητέρας.
• Οι πρόσθετες απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά κατά τη διάρκεια της γαλουχίας εξαρτώνται κυρίως από την ποσότητα γάλακτος που παράγεται και από τα θρεπτικά συστατικά που εκκρίνονται στο μητρικό γάλα. Με την αλλαγή της διατροφής ή της πρόσληψης θρεπτικών συστατικών, μια μητέρα μπορεί να χειριστεί τη σύνθεση του μητρικού γάλακτος της, βελτιώνοντας έτσι τη σύνθεση των θρεπτικών συστατικών.
• Οι πλήρως χορτοφάγοι, οι βίγκαν, οι έφηβοι ή οι γυναίκες που περιορίζουν την ενεργειακή τους πρόσληψη για να χάσουν βάρος μετά την εγκυμοσύνη είναι από τις πιο ευάλωτες ομάδες. Αυτές οι γυναίκες και τα βρέφη τους πρέπει να λάβουν ιδιαίτερη προσοχή για να αποφευχθεί η ανεπαρκής παροχή θρεπτικών συστατικών. Η συμπλήρωση της δίαιτας με ιώδιο και DHA παρέχει πρόσθετα οφέλη για την υγεία τόσο στη μητέρα όσο και στο βρέφος.

Ιώδιο

Η απώλεια ιωδίου μετά τον τοκετό λόγω του θηλασμού οδηγεί σε αύξηση των διατροφικών αναγκών σε ιώδιο για τις μητέρες κατά τη διάρκεια της γαλουχίας.

Επιπλέον, στο βρέφος, το ιώδιο είναι απαραίτητο για τη φυσιολογική δραστηριότητα του θυρεοειδούς και την υγιή ανάπτυξη του εγκεφάλου κατά τα δύο πρώτα χρόνια της ζωής.

Ο ΠΟΥ συνιστά την ημερήσια πρόσληψη 250 μg ιωδίου για έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες «σε χώρες όπου λιγότερο από το 20% των νοικοκυριών έχουν πρόσβαση σε ιωδιούχο αλάτι» για την πρόληψη της ανεπάρκειας ιωδίου στη μητέρα καθώς και για την εξασφάλιση επαρκούς ιωδίου για το βρέφος που θηλάζει.

DHA

Το νευρικό σύστημα ενός βρέφους αυξάνεται και αναπτύσσεται γρήγορα μετά τον τοκετό και το DHA θεωρείται απαραίτητο δομικό συστατικό για τη νευρολογική, γνωστική και οπτική ανάπτυξη.

Η καθημερινή συμπλήρωση της μητρικής δίαιτας με 300 mg DHA κατά τη διάρκεια της γαλουχίας διασφαλίζει ότι το βρέφος λαμβάνει τα βέλτιστα επίπεδα DHA για την ανάπτυξη καθώς και προστατεύει τα αποθέματα του μητρικού σώματος από την εξάντληση.

Βιοδραστικοί Παράγοντες

• Οι βιοενεργοί παράγοντες είναι στοιχεία που βρίσκονται στα τρόφιμα και επηρεάζουν τις βιολογικές διεργασίες, τη σωματική λειτουργία και την υγεία.
• Το μητρικό γάλα περιέχει μια σειρά από βιοδραστικές ενώσεις, όπως μικρόβια και ολιγοσακχαρίτες που παίζουν ρόλο στις αλληλεπιδράσεις ξενιστή-μικροβίου και είναι σημαντικές για την υγεία του βρέφους. Δύο σημαντικά βιοενεργά συστατικά του ανθρώπινου γάλακτος είναι η λακτοφερρίνη και η άλφα-λακταλβουμίνη.

Λακτοφερρίνη

• Είναι μια γλυκοπρωτεΐνη που δεσμεύει τον σίδηρο, η οποία θεωρείται ότι παίζει ζωτικό ρόλο στην απορρόφηση του σιδήρου και στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού στοχεύοντας τον γαστρεντερικό σωλήνα του βρέφους και προστατεύοντας το βρέφος από λοιμώξεις

Άλφα-λακταλβουμίνη

• Είναι η κύρια πρωτεΐνη ορού γάλακτος στο ανθρώπινο γάλα που αποτελεί το 20-25% της συνολικής πρωτεΐνης ανθρώπινου γάλακτος. Έχει αναφερθεί ότι βοηθά στην απορρόφηση του σιδήρου εκτός από άλλες φυσιολογικές διεργασίες, συμπεριλαμβανομένης της δράσης της ως αντιμικροβιακού.
• Γενικά, επί του παρόντος δεν είναι δυνατό να ενσωματωθεί η πλειονότητα των γνωστών βιοδραστικών παραγόντων στο βρεφικό γάλα.
• Ο μεγάλος αριθμός βιοδραστικών παραγόντων που υπάρχουν καθώς και η μεγάλη ποικιλία πρόσθετων πλεονεκτημάτων που προσφέρουν στο αναπτυσσόμενο βρέφος, ενισχύουν τα πρόσθετα οφέλη του μητρικού γάλακτος έναντι του γάλακτος φόρμουλας και θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όταν οι γονείς συζητούν τις επιλογές διατροφής του βρέφους με τον επαγγελματία υγείας τους.